PUNTUAZIO-MARKAK

1. KOMA

2. PUNTU ETA KOMA

3. BI PUNTUAK

 

 

 

1. KOMA

Irakurketan egin behar diren pausaldi laburrak edo txikiak markatzeko erabiltzen da. Honako kasu hauetan erabiltzen da batik bat:

1.1. Enumerazioetan, esaldiko bi zati edo gehiago bereizteko, mota berekoak direnean eta segidan doazenean

Adib.:

Gaur goizean, azokan, harategian, arrandegian eta okindegian izan naiz.

Iruñea, Bilbo, Donostia eta Gasteiz dira Hego Euskal Herriko hiriburuak.

1.2. Klausula bateko esaldiak bereizteko, pausaldia egiten denean

Adib.:

Kalera bazoaz, eros ezazu egunkaria.

Eser zaitez, nekatu egingo zara eta.

Bidaia batetik datorrenean, opariak ekartzen dizkie beti seme-alabei eta emazteari.

1.3. Deikia edo bokatiboa esaldiaren hasieran doanean, koma darama ondoan. Deikia perpausaren barnean dagoenean, koma artean jartzen da

Adib.:

Mikel, ekar itzazu oinetako horiek.

Aizu, Itziar, zatoz lehenbailehen.

1.4. Perpaus baten barruan, esandakoa argitzeko edo osatzeko beste esaldi bat tartekatzen denean, kontaera nagusia ebakitzen duen esaldi hau koma artean jartzen da. Parentesi artean edota bi marren artean ere jar daiteke

Adib.:

Koldo, Maiteren anaia, etxera joan da.

Laurak arte edo, nire iritzia hau da behintzat, ez da etorriko.

Zuk diozun hori, oker ez banago, orain dela urtebete gertatu zen.

1.5. Esaldiaren barruan daudenean koma artean eta esaldiaren hasieran daudenean koma ondoan dutela idazten dira gisa honetako molde eta lokailuak

Adib.:

hau da, hots, esate baterako, azkenik, azken finean, haatik, hala ere, izan ere, beraz, bukatzeko, adibidez, hala eta guztiz ere, dena dela, dena den, hortaz, nolanahi ere, orduan, bada, ordea, aldiz, berriz, besteak beste, bestalde, gehienetan, egia esan, otoi, gainera, alegia, -z gero, hain zuzen, esaterako etab.

1.6. Bai eta ez bat baino gehiago izanez gero koma jarriko dugu

Adib.:

Bai trena, bai kotxea, bai hegazkina ere, oso gogoko ditut.

1.7. Aditz berbera duten esaldi-segidan elipsia egiten denean

Adib.:

Idazkariak zortzi telefono-dei jaso ditu; idazkari-laguntzaileak, bost; eta menpekoak, hamar.

1.8. Eta, edo eta ala partikulen ondoren, zenbait kasutan

Adib.:

Gaixorik zegoela eta, ez zen lanera joan.

1.9. Aposizioetan

Adib.:

Abenduaren 28an, Inuzenteen egunean, ederki sartu ziguten ziria.

 

2. PUNTU ETA KOMA

Jeneralean, komak baino pausaldi luzexeagoa adierazten du. Honako kasu hauetan erabiltzen da:

2.1. Klausula luze baten barruan dauden esaldiak bereizteko, baldin eta aurretik koma bat edo gehiago erabili badira

Adib.:

Hirurogeita hamabi aldiz ikusi zuen, Aloña mendiko hariztietan, ostro berdea berriz jaiotzen; baina ez zion eramango hemeretzi urteko mutil batek ez aizkora jolasean, ez burdina astuna jaurtitzen, ez mendietan gora edo ibarretan zehar lasterka.

Orain hirurogeita hamar urte inguru dela, Hego Ameriketatik Afrikako itsas bazterrerantz, hiru mastako untzi ederra zetorren; oihalduna, aldi hartan itsaso zabalean ibiltzen ziren gehienak bezalakoa.

2.2. Ideia beraren bi aide desberdin adierazten dituzten bi perpausen artean

Adib.:

Ezin dezakegu horrela jarrai: hondamendira goaz zuzen-zuzenean.

2.3. Bi esaldi, juntagailuz edo bestela, elkarri lotuta daudenean, baina, aldi berean, lotura hori hain xumea edo estua ez denean

Adib.:

Sekulako zarata-hotsak esnatu ninduen; ohetik salto egin nuen eta leihotik begira egon nintzen luzaz.

Horrela bukatu zen hitzaldi zirraragarri hura; eta, ondoren, entzuleak poliki-poliki irten ziren.

3. BI PUNTUAK

 

Bi puntuek pausaldi luzea adierazten dute. Baina puntu bakarrak ez bezala, bi puntuek nolabaiteko segida edo argibidea adierazten dute. Kasu hauetan erabiltzen dira.

 

3.1. Gutunetan, hasierako agurraren ondoren

 

Adib.: Lankide hori: Jaso nuen otsailaren seiko zure gutuna...

Jaun agurgarria: Idazki hau sinatzen duenak...

 

3.2. Norbaiten hitz testualak aipatzen direnean, bi puntu jartzen dira aipamenaren aurretik,

hau maiuskulaz hasten delarik

 

Adib.: Famatua da Sokrates-en harako hura: Ezagut ezazu zeure burua.

Galdera hau egin zidan emakumeak: Non dago hondartza?

 

3.3. Adibide gisa edo, ejenpluak jarri nahi direnean, bi puntu jartzen dira enumerazioaren

aurretik

 

Adib.: Bokalez hasten diren zenbakiak h letrarekin idazten dira euskaraz, ehun izan ezik:

hiru, hamar, hamaika, hamabi, hogei, etab.

 

3.4. Enumerazio bat egiten denean, bi puntu jartzen dira aurretik

 

Adib.: Euskal Herriko herrialdeak zazpi dira: Nafarroa Garaia, Nafarroa Beherea, Lapurdi,

Zuberoa, Gipuzkoa, Bizkaia eta Araba.

Lau urtaroak hauek dira: udaberria, uda, udazkena eta negua.

 

3.5. Proposizio orokorra ezarri ondoren, berehala beste esaldi batzuekin frogatzen edo

azaltzen denean, hauen aurretik bi puntu jartzen dira

 

Adib.: Horrela da bizitza: gutxien uste duzunean dator ezbeharra.

 

 

4. PUNTUA

 

4.1. Periodoak zentzu osoa duenean, puntua jartzen da azkenean, horrela pausaldi luzea

adieraziz

 

4.2. Lerro berean (puntu eta jarrai) edota hurrengo lerroan (puntu eta aparte) jarri dezakegu

 

Horretarako arrazoibidearen edo ideien segida hartzen da kontutan gehienbat. Alegia,

aurreko periodoarekin segida estua dagoenean, puntu eta jarrai egiten da. Aldiz, ideien segidan

pauso berri bat ematen denean, puntu eta aparte. Izkribu edo testu baten bukaeran ipintzen den

puntuari azken puntua deitzen zaio.

 

Puntuari dagozkion adibideak nonnahi ikus daitezke.

 

4.3. Laburduren ondoan ere puntua erabiltzen da

 

Adib.: adib. (adibidez), or. (orrialde), pta. (pezeta), km. (kilometro), etab. (eta abar)...

 

 

5. ETENDURA-PUNTUAK

 

5.1. Geure esanaren zentzua bukatu gabe edota airean utzi nahi dugunean, etendura-puntuak

erabiltzen ditugu

 

Irakurtzean, ahotsaren intonazioari halako kera berezi bat ematen zaio. Horrela zenbait

ñabardura adierazten dira, hala nola zalantza, bildurra, ironia, etab.

 

Adib.: Esatea gustatuko Iitzaidake, baina... ez, ez naiz ausartzen. / Teilatuan zebilen

lapurra... katua zen. / Ezagutzen duzu esaera zaharra: Upel txarretik...

 

5.2. Sarritan etendura-puntuak eta abar delakoaren ordez erabiltzen dira

 

Aipamena edo enumerazioa jarraitu beharrik ez dagoela adieraziz. Horregatik bukatu

gabeko aipuetan ere erabiltzen dira.

 

Adib.: Ezaguna da «Garoa» nobelaren hasiera: «Ura

Zazpi oiñ ta erdi bai Iuze, makal zugaitzaren irudira zuzen, ...»

 

5.3. Etendura-puntuak seinalatzeko, hiru puntu bakarrik jartzen dira (...)

 

 

6. GALDERA-MARKA ETA HARRIDURA-MARKA

 

6.1. Gaztelaniaz ez bezala, euskaraz marka hauek esaldiaren azkenean bakarrik jartzen dira

 

Adib.: Zertara zatoz? / Bai neska ederra!

 

 

7. PARENTESIA

 

7.1. Zenbaitetan, perpaus nagusiaren barnean, beste bat sartzen da argibide gisa. Argitzeko

erabiltzen den perpaus hori parentesi artean idazten da. Gaur egun, parentesiaren ordez,

bi marrak ere sarritan erabiltzen dira

 

Adib.: Datorren guztietan (eta sarritan etortzen da) opariak ekartzen dizkit./ Euskal

Herriko arazoak .beste herrietakoak bezalaxe. ez dira konponezinak.

 

7.2. Parentesia hitzez hitzezko aipamenetan ere erabili ohi da

 

Adib.: «(...) *Edun zubereraz erabiltzen da eta eduki nahiago da lapurteraz eta

gipuzkeraz.» (EUSKALTZAINDIA. EGLU-II, 1987, 477. or.)

 

 

8. KOMATXOAK

 

8.l. Norbaitek esana edo idatzia hiizez hitz jaso nahi denean, komatxo artean jartzen da

 

Aipatzen den testua luzea denean, parrafo bakoitzaren hasieran jartzen dira komatxoak eta

batzutan lerro bakoitzaren hasieran ere bai. Azken kasu honetan, komatxoak alderantziz jartzen

dira lerro bakoitzean, lehenengoan izan ezik.

 

Adib.: «Ez egin horrelakorik», esan zuen irakasleak.

Honela dio Mitxelenak bere buruaz: «Izan, euskaldun garbia izan naiz beti, gure

artean gero eta ugariago agertzen diren iratxo horietakoren batek besterik uste duen

arren».

 

8.2. Era berean, komatxo artean idazten dira lan artistikoen izenburuak, egunkari, liburu eta

aldizkarienak, zinema eta antzokienak, marka-izenak, etab.

 

Adib.: «Gero», «Harri eta Herri», «Haizeen orrazia», «Txalaparta». «Euskal Erromeria»,

«Le Monde», «Argia», «Habeko Mik», «Coliseo», «Antzoki Zaharra», «Simca

1.200»...

 

8.3. Atzerriko hizkuntzetatik bere horretan hartzen diren hitzak

 

Adib.: «Fans» ugari joan zitzaion aireportura.

 

8.4. Herri-hizkeratik hartutako hitzak edo esamoldeak eta argotekoak

 

Adib.: «Ean», «ean» .esaten zion, basoa goraino betetzen ziolarik./ «Fale»,

«Gehiegiegi», «Jakizak», etab.

 

8.5. Izengoitiak eta animalien izenak

 

Adib.: «Txiki» gure txakurra.

 

8.6. Ironiazko zentzuan erabiltzen diren hitzak

 

Adib.: «Jaun» hura lapur galanta zen.