Antton Iņurritegi urte luzez ari da HABEko Ikuskatzailetzan lanean eta euskaltegi munduan pertsonaia ezagunenetakoa dugu. Urte hauetan guztietan gauza asko ikusi ditu eta gutxi izango dira Helduen Euskalduntzea berak bezain ondo ezagutzen dutenak. Askotan ordea, ez dugu jakin Ikuskatzailetzak zein lan burutzen duen.

Urteak nahi baino arinago joaten direla uka ezina da. Eta HABEren sorreratik bertatik Erakunde honetan lanean diharduen batek, hogeita bat urte pasa bertan emanak izateaz gain, esku artean hainbat eginkizun izango ditu halabeharrez, Erakundearen nondik norakoak ere aldatuz joan izan direlako.

Lanpostuari begiratuta, aldaketa handirik izan ez badut ere, 1984az geroztik ikuskatzailetzako arduradun postuan bainago, aurrera eraman behar izan ditudan lanak asko aldatu dira, Erakundearen egitura ezberdinen, eta zuzendari ez berdinen arabera. Nire lanpostuari berez dagozkion zereginez gain, HABEren zuzendaritzaren hurbileko komodin antzeko zerbait izatea egokitu izan zait zenbait alditan, inori zuzenean atxiki gabeko zereginak ugari sortzen dira gurea bezalako erakunde batean, eta horrelakoei, maiz asko, hurbil egon eta ezetzik esaten ez dakienak egin behar izaten die aurre. Eta hori izan da nire kasua urte luzetan.

Baina ez diot hau kexa moduan, ezta gutxiago ere, norberaren gustuko lanean jardunda, lana ahalik eta ongien egin izanak asebetetzen baititu, neurri handi batean, norberaren ametsak.

Lehenengo galderari erantzunez esan dudan bezala, Erakundearen barne-egiturak zehazten ditu aldian-aldian ikuskatzailetzak burutu beharreko lanak.

1996az geroztik, Ikuskatzailetzak ez du inolako eskumen eta egitekorik didaktika arloan. Aukera bat zen, eta egin zezakeenak hala aukeratu zuen.

Horren ondorioz, antolaketa, kudeaketa eta ikuskatzea da HABEren atal honetakoen zeregina, HABEren dirulaguntzapeko euskaltegiek, horretarako ezarri diren baldintzak betetzen dituzten ala ez egiaztatzea, eta arlo horiei buruzko aholku-iradokizunak luzatzea, bai hala eskatzen duen euskaltegiari, baita HABEko aginte-organoei ere.

Horretarako, gaur egun ezinbesteko tresna bihurtu direnez datutegiak, horiek egunean izateak eta ustiaketak ere bere ardura eskatzen du, horietan oinarritzen baita, hein handi batean, HABEren dirulaguntzen kalkulua.

Nik ez nuke horrelakorik esango, horrela uste izan duenak ere, zerbait behar duenean, badaki nora jo, eta ahal dugun neurrian laguntza emango diogunaren ziurtasunez.

Bai, ordea, gaiztoak gareneko iritzia, hau da, HABEren zuzendaritzak deialdietan ezarritako baldintzak saihestu nahian dabilenarentzat, debeku-emaile, zigortzaile… Are gehiago, euskaltegiak HABErekin dituen harremanetan, inoiz mezu ezberdina jaso badu didaktikatik eta ikuskatzailetzatik. Gure koordinazio ezak eragingo zuen horrelakorik.

Badakit didaktika arloan urte aberats bezain neketsutan murgilduta ibili zaretela euskaltegiak, kurrikuluaren inguruan, euskara irakasteko bide berriak urratzen (autoikaskuntza...), irakasleriaren trebakuntzan. Baina, behar bezala ezagutzen ez denari buruz onena isilik egotea dela uste dudanez, zilegi bekit errespetu osoz jarraitu eta prozesu horri buruz aipu hau besterik ez egitea.

Gure egitekoetatik hurbilago ere, helduen alfabetatze eta euskalduntzea erronka unean dela ikusten da. Euskaltegiak barne-etorkizunaren bila ari ziren unean (kurrikulua, eskaintza berriak, sektore batzuk berregituratzen…) iritsi da ikasleen jaitsiera nabarmena ere, une honetan ikusten ari garenez, hirugarren ikasturtez ematen ari dena. Honek krisia areagotzea ekar dezake. Sortzen du honek sektore osoan duda antzeko zerbait, gure lana behar bezala egiten ari ote garen; euskara ikasi edo hobetu beharra dutenak hainbeste direla ikusita, erakarri ordez uxatu egiten ote ditugun; ikasten hasteko erabakia hartu eta gureganatzen denaren gurariak asetzeko unean porrot egiten ote dugun; gure herrigintzan, eztabaida politikoak bizitza osoa kutsatua duenean, ez ote dugun ahaztu hizkuntzak etorkizuneko herrian beharko lukeen pisua, eta ez ote dugun "presio" sozial guztia desaktibatu (hizkuntza bat ikastez gero, ingelesa ikasi behar da, eta horretarako prezio guztiak merke dira)

Helduen alfabetatze eta euskalduntzearen etorkizuna barne eta kanpoko zenbait faktoreren ondorio izango da. Ezaguna da, HABEk eskatuta, euskaltegien bideragarritasunaren inguruko azterketa egiten ari dela azken hilabeteotan. Horrek eskainiko dizkigu, noski, gure etorkizunean eragina izango duten oinarri batzuk. Sektorearen barruko faktoreetan nola eragitea komeni den esango digula espero dut.

Baina ezin da ahaztu badela helduen alfabetatzeak eman zezakeena emana duela uste duenik, euskaldun berriak lortzea hezkuntzaren emaitzetara mugatu behar dela, horrek benetako euskaldunak sortzen dituela, eta helduen euskalduntze alfabetatzera ematen diren diru eta giza baliabideen emaitzak hutsaren hurrengoak direnez, hobe dela horiek euskararen beste esparrutara bideratzea.

Eta bitartean, hiri bateko ikastolako gaztetxoen guraso ere banaizenez, ikasle erdiak baino gehiago euren gurasoekin erdaraz mintzatzen direla ikusten dut, ikasle horiek euren artean ere ia beti erdaraz dihardutela, bai familia eta bai ingurua erdaraz bizi direnez, eurek ere euskara ikastolarako bakarrik behar dutela.

Helduen alfabetatze eta euskalduntzearen etorkizuna? Dinamika hori irauli eta gure herri eta hirietan pertsona euskaldun, erdi-euskaldun eta erdaldunek euskaraz bizitzeko dituzten behar errealei erantzun egokia, profesionala eta bakoiztua ematea izango da gure erronka.

Horretan asmatzean dago gure etorkizuna.