gel@irekia
 
Zalantza-hiztegia

2. Zenbakien idazketa

1. Baso bat ur

2. Bizpahiru / Hogeiren bat

3. Nola izenda zenbatzaileak?

5. Multzotik aukera egiten

4. Komunztadura aditzarekin

6. Adjektibo biderkatzaileak

7. Distributiboak

 

 

1. BASO BAT UR (*)

1.1 Adibide hauetan eskatu nahi dena azpimarratzen da

Adib.:

Baso bat ur

Baso bat ur hotz

Hiru litro ardo

Hiru litro ardo gorri

1.2. Beste honetan, berriz, basoa adierazi nahi dugu eta ez dugu kontutan hartuko zertarako edo nolakoa den baso hori

Adib.:

Baso bat.

1.3. Baso hori ura edateko baldin bada, edontzi edo basoaren kualitate bat azpimarratzen da.Beraz, hitz konposatu soila dugu

Adib.:

Ur baso bat

1.4. Erabilera hau, hala eta guztiz ere, ez da bat zenbatzailera mugatzen

Adib.: 

Sei kilo kafe

Hiru baso ur

Bost litro ardo

Laurden erdi bat olio.

Dozena bat porru

Dozena bat arrautza

1.5. Oso gogoan hartu behar da ez direla gauza bera

Adib.:

Kamioi bat esne edango luke horrek

Botila bat txanpan edan du minutuan

Esne-kamioi bat irauli da

Txanpan-botila bat lehertu dio buruan.

1.6. lzena masa modura hartzen denean, esapide hauek honela erabiltzen ditugu

Adib.:

Basokada bat olio (edo basokada olio ere)

Kamioi bat harri

1.7. Halaber, bete ere erabiltzen da

Adib.:

Kolkoa bete diru

Basoa bete esne (baso bete esne)

Lau esne-ontzi

Ur-baso bat

Hiru esne-kaiku

Lau ardo-botila

1.8. Hitz konposatu-sorta bat dugu aurrean. Beraz, bat horren ordez, -a jartzea ere badugu

Adib.:

Esne-kaikua

Esne-kaikuak

Esne-kaiku bat

Hamar esne-kaiku

1.9. Bestelakoak dira Zenbat? galderari erantzuten dioten esapideak

Adib.:

Baso bat ur

Litro bat esne

Kilo bat haragi

Bost litro ardo

Mugagabe dira eta ezin dute artikulurik hartu, beraz.

gora

 

2. BIZPAHIRU / HOGEIREN BAT

2.1. Gutxi gorabeherako zenbatasuna honela adieraz daiteke

Adib.:

Bi edo hiru; hiru edo lau; lau edo bortz

Hiru lau; lau bost; zazpi zortzi

Bizpahiru; hiruzpalau; lauzpabost; bospasei

2.2. Batzuetan ken daiteke edo hori bat -en ordez

Adib.:

Hamar hamabi bat

Zortzi hamar bat

2.3. Hurbilezko zenbatasuna bestela ere adieraz daiteke

Adib.:

Hogeiren bat

Hogei bat

Hogei lagun hurbil

Hamabi hurren bat

Hogei lagun inguru

Lauretan hogei urte eskas

Hogei eta gehiago gizon

Ehun eta zenbait ardi

gora

 

3. NOLA IZENDA ZENBATZAILEAK?

3.1. Artikulua erabiliz

Adib.: 

Zero edo huts...zeroa edo hutsa

Bat...bata

Bi...bia (ez biga, bidea, etab.).

Hiru...hirua

Lau...laua

Bost...bosta

Sei...seia...

3.2. Baita zenbakiak zuzenean erabiltzen direnean ere

Adib.:

2a...bia

 6a...seia

3.3. Bada zenbakiak izendatzeko beste modu bat

Adib.:

Bata...batekoa

Bia...bikoa

Hirua...hirukoa

Laua...laukoa

gora

 

4. KOMUNZTADURA ADITZAREKIN

4.1. Zenbatzailea bat baldin bada, singularra ageriko da

Adib.:

Lore bat hartu du (nor)

Txori batek jan du (nork)

Gizon bati eman dio (nori)

4.2. Zenbatzailea, bat ez beste, beste edozein baldin bada, eta sintagma osoa artikuluak mugatzen baldin badu, plurala ageriko da

Adib.:

Bi loreak hartu ditut (nor)

Lau txoriek jan dute (nork)

Bost gizonei eman die (nori)

4.3. Gainerantzeko kasuetan singularrez nahiz pluralez ageriko da aditza

Adib.:

Bi lore hartu dut (nor)

Bi Iore hartu ditut

Bi hartu ditut

Lau txorik jan du (nork)

Lau txorik jan dute

Lauek jan dute

Bost gizoni eman dio (nori)

Bost gizoni eman die

Bosti eman die.

gora

 

5. MULTZOTIK AUKERA EGITEAN

5.1. Honelakoetan -eko, -etatik (edo -etarik) edo -tan atzizkiak erabiliko ditugu

Adib.: 

Zortzietatik hoberena, bazterrekoa izan da

Hamarretako handiena, azkena da

Bietatik batean, hau nahiago dut

Bietarik batean, hau nahiago dut

Bederatzietan handiena, bigarrena zen

Gogoan har, bizidun / bizigabe bereizketarik ez dela egingo.

Adib.:

Zazpi etxeetatik handiena

Zazpi ikasleetatik zaharrena

gora

 

6. ADJEKTIBO BIDERKATZAILEAK

6.1. Honelakoetan zenbatzaileari -kun edo -koitz atzizkiak eransten dizkiogu

Adib.:

Bat...bakun, bakoitz

Bi...bikun, bikoitz

Hiru...hirukun, hirukoitz

gora

7. DISTRIBUTIBOAK

7.1. Distributiboak zenbatzaile zehaztuei -na atzizkia erantsiz sortzen zaizkigu

Adib.:

Bat...bana, badera

Bi...bina

Hiru...hiruna

7.2. Distributibo hauek aurrekaria pluralez eskatzen dute.

Adib.:

Bina liburu erosi ditu (hark)

Bina liburu erosi dituzte (haiek)

Liburu bana erosi dut (nik)

Liburu bana erosi dugu (guk)

7.3. Zenbait distributiho

Adib.:

Huts...husna

Hamar...hamarna

Hogeita bi...hogeita bina

Hirurogei...hirurogeina

Ehun...ehuna

 999...bederatziehun eta laurogeita hemeretzina

7.4. Baina, mila zenbakitik gora heste eredu baten arabera sortzen dira distributiboak

Adib.: 

Mila...mila bana (eta ez, *milana)

Bost mila...bostna mila (eta ez,*bost milana)

5.030...bost mila eta hogeita harnarna

7.5. Milioi zenbakiak milaren antzera ezin du -na atzizkia hartu

Adib.:

Bi milioi...bina milioi

Milioi bat...milioi bana

 

gora